Akran Zorbalığı Ve Aileler İçin Çözüm Önerileri

AKRAN ZORBALIĞI VE AİLELER İÇİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Akran Zorbalığı Nedir?

Akran zorbalığı, okullarda bir ya da birkaç çocuğun bir başka çocuğa karşı yaptığı saldırgan davranışlar olarak tanımlanmaktadır. Zorba davranış gösteren ve zorbalığa uğrayan çocuk arasında güç eşitsizliği vardır. Genellikle zorba davranışlar uygulayan çocuk; yaşça daha büyük, fiziksel açıdan daha güçlü ya da sosyal olarak daha kalabalık bir gruptan olabilir. Ortaokul döneminde çocukların fiziksel, sözel ve ilişkisel/sosyal zorbalık davranışlarını sıklıkla yaptıkları görülmektedir. Bununla birlikte siber zorbalık davranışlarında da artış gözlenmektedir.

Bir davranışın akran zorbalığı olarak tanımlanması için üç temel özellik gerekmektedir:

1- Davranışın zarar verme niyetiyle kasıtlı olarak yapılması

2- Davranışın tekrarlaması ve sürekli olması

3- Çocuklar arasında güç dengesizliğinin olması (fiziksel, zihinsel, sosyal ve yaş gibi)

Akran Zorbalığının Türleri

Akran zorbalığı 4 temel başlık altında incelenebilir

Fiziksel Zorbalık

Çocuğa yönelik doğrudan fiziksel güç uygulanmasıdır. Vurmak, tokat atmak, tekmelemek, itmek- çekmek, tırnaklamak, saçını çekmek, çelme takmak, tükürmek, eşyalara zorla el koymak, para ya da eşya çalmak, zorla bir şeyler ısmarlatmak, defter ya da kitaplarını karalamak, eşyalarını izinsiz kullanmak fiziksel zorbalık örnekleridir.

Sözel Zorbalık

Çocuğa yönelik olumsuz sözel ifadelerin kullanılmasıdır. Küfür etmek, alay etmek, dalga geçmek, lakap takmak, bedensel özellikleriyle alay etmek (boyu, kilosu, saçı vb.), dış görünüşüyle (giysi, gözlük) alay etmek, konuşma tarzı, aksanı veya ağızı (şivesiyle)dalga geçmek, aşağılamak, küçük düşürmek, hakaret etmek, tehdit etmek sözel zorbalık örnekleridir.

İlişkisel/Sosyal Zorbalık

İlişkisel/sosyal zorbalık: Çocuğun arkadaşlık/sosyal ilişkilerine zarar vermeyi hedefleyen davranışların yapılmasıdır. Dışlamak, görmezden gelmek, yok saymak, diğer öğrencilerin de onunla konuşmasını ve arkadaşlık yapmasını engellemek (kışkırtarak aralarının bozulmasına çalışarak), dedikodu yapmak ve söylenti çıkarmak, haksız yere şikâyet etmek (öğretmene, müdüre), onurunu zedelemek sosyal/ilişkisel zorbalık örnekleridir.

Siber Zorbalık

Teknolojik aletlerle (örn. cep telefonu, bilgisayar) yapılan davranışlardır. Bir kişi ya da grup tarafından elektronik temelli iletişim araçlarının bir kişiye karşı saldırgan, kasıtlı ve tekrarlı bir biçimde kullanılmasıdır. Kişi hakkında internette rahatsız edici mesajlar göndermek, sosyal medya siteleri aracılığıyla rahatsız etmek, kişiden habersiz sosyal medya hesabı açmak, fotoğraflarını izinsiz kullanmak, kişiyi kötüleyen/küçük düşüren paylaşımlarda bulunmak, sosyal medya hesaplarından dışlamak, özel fotoğraf ve görüşmelerini diğer kişiler ile paylaşmak siber zorbalık örnekleridir.

Anne ve Baba Olarak Akran Zorbalığını Nasıl Anlarım ve Ne Yapabilirim?

Çocuklar zorbalık yaptıklarını veya zorbalığa maruz kaldıklarını yetişkinlere doğrudan anlatmayabilirler. Bununla birlikte, çocukları yakından gözlemlediğimizde, bazı işaretler akran zorbalığı durumları hakkında bizlere bilgi verebilir. Bu işaretler, zorbalık dışındaki nedenlerden de kaynaklanıyor olabilir ancak mutlaka önemsenmeli ve takip edilmelidir.

Çocuğunuzun Akran Zorbalığı Yaptığını Nasıl Anlarsınız?

· Farklı ortamlarda saldırgan davranışlar gösterme (örn. ev, mahalle)

· Düşünmeden, ani davranma

· Çabuk öfkelenme

· Farklılıklara karşı önyargılı veya tahammülsüz olma

· Kendi suçunu kabul etmeme, genelde hep karşı tarafı suçlama

· Kuralları dinleme ve uymada zorluk yaşama

· Öğretmen ve ebeveynlerine sıklıkla karşı gelme

· Akranlarına hükmetmeye, boyun eğdirmeye çalışma

· Başkalarının duygularına duyarlı olmama (empati kurmakta zorlanma)

· Sizin almadığınız bir eşyaya birden bire sahip olma (kalem, çanta, kitap)

Çocuğunuz Zorbalık Yapıyorsa Neler Yapabilirsiniz?

1. Çocuğunuzla zorbalık hakkında konuşun.

Akran zorbalığının hiçbir gerekçesi olamayacağını ifade edin. Zorbalığın neden durması gerektiğini açıklayın, aksi takdirde herkesin daha çok zarar göreceğini belirtin. Zorbalığa maruz kalan arkadaşının nasıl hissedebileceği hakkında konuşun.

2. Zorbalık davranışlarına onay vermediğinizi belirtin.

Çocuğunuza zorbalık davranışlarını onaylamadığınızı net bir şekilde belirtin. Çocuğunuzun kişiliğine yönelik olumsuz vurgu yapmayın, onaylamadığınız şeyin onun bu davranışları olduğunu vurgulayın. Onu desteklemeye ve ona yardımcı olmaya hazır olduğunuzu belirtin.

3. Çocuğunuza yardımcı olun.

Çocuğunuza hangi davranışlarının zorbaca olduğunu aktarın, anlamasına yardımcı olun. Bu zorbalık davranışlarını neden gösterdiğini anlamaya çalışın. Bu davranışlar yerine hangi davranışları yapabileceğini anlatın. Kesinlikle fiziksel ceza vermeyin. Çocuğunuzun davranışlarını değiştirebileceğine güvendiğinizi belirtin, gösterin. Çocuğunuzun bu konudaki çabasını ve olumlu davranışlarını ödüllendirin.

4. Çocuğunuzu sosyal ve duygusal beceriler (paylaşma, yardım etme, duyguların ifade edilmesi) konusunda destekleyin.

Çocuğunuzla, zorbalık karşısında diğer öğrencilerin neler hissedebileceği üzerinde konuşun, empati kurmasını sağlayın. Başkalarına saygı duymayı ve farklılıkları kabul etmeyi öğretin. Bu konuda kitaplardan faydalanabilirsiniz. Çocuğunuzun sosyal ve duygusal becerilerini geliştirmesinde ona destek sağlayın. Bu konuda kitaplar okuyun ve yaşına uygun etkinlikler gerçekleştirin.

5. Okulu bilgilendirin.

Okul ile mutlaka temasa geçin. Psikolojik danışman/rehber öğretmen ve sınıf öğretmeniyle iş birliği kurun. Gerektiği zaman uzman desteği almaktan çekinmeyin.

Çocuğunuzun Zorbalığa Maruz Kaldığını Nasıl Anlarsınız?

· Vücudunda morluk, çizik, yara vb. belirtiler

· Okuldan kitapları veya kıyafetleri yırtılmış, dağılmış, kirli olarak dönme

· Harçlığını kaybetme, sık sık harçlık isteme

· Normalde okulu sevmesine rağmen okula gitmek istememe

· Okul servisine binmek istememe, okula gidiş-dönüş yolunu değiştirme

· Sık sık baş ağrısı, karın ağrısı, iştah kaybı gibi fiziksel problemlerden şikâyet etme

· Eski neşesini kaybetmiş olma, yapmaktan hoşlandığı şeyleri yapmak istememe

· İçe kapanma, ağlama krizleri

· Eve arkadaşının gelmemesi, arkadaşına gitmek istememe

· Uykuya dalmakta güçlük yaşama, kâbuslar görme

· Her an kötü bir şey olacakmış gibi endişeli ve tedirgin davranma

· Çabuk öfkelenme, tepkisel davranma

· Kendine zarar verme davranışlarında bulunma

Çocuğunuz Zorbalığa Maruz Kalıyorsa Neler Yapabilirsiniz?

1. Çocuğunuzla konuşun ve onu destekleyin.

Çocuğunuzla neler yaşadığı konusunda konuşun. Çocuğunuza onun yanında olduğunuzu ve ona yardım etmek istediğinizi belirtin. Çocuğunuzu yargılamadan dinleyin; ne hissettiğini sorun ve duygularını paylaşmasını sağlayın. Zorbalığa uğramanın onun bir hatası olmadığını açık bir şekilde ifade edin.

2. Zorbalıkla baş edebilmesi için ona yardımcı olun.

Zorbalığa nasıl karşı çıkabileceğine dair basit planlar geliştirin. Örneğin, zorbalık durumunda çocuğunuza net ve kendinden emin bir şekilde «hayır, dur» demesini; «zorbaca davranma» demesini önerebilirsiniz. Çocuğunuzla böyle bir durumda okulda kimden ve ne şekilde yardım isteyebileceğini konuşun. Çocuğunuzu yardım isteme konusunda cesaretlendirin. Çocuğunuza bu durumu okul ile paylaşmanız gerektiğini söyleyin, gerekirse birlikte bir plan geliştirin. İlerleyen günlerde çocuğunuzun davranışlarını izlemeye devam edin.

3. Çocuğunuzu sosyal ve duygusal beceriler konusunda destekleyin.

Çocuğunuzun kendini etkili bir şekilde ifade edebilmesine yönelik çalışmalar yapın. Bu konuda yardım almasını sağlayın. Yeni arkadaşlıklar kurması ve sağlıklı sosyal ilişkiler sürdürebilmesi için gerekli becerileri kazanmasını sağlayın. Bu konuda kitaplardan faydalanabilirsiniz. Çocuğunuzun özgüvenini yeniden kazanması için çaba gösterin, olumlu özelliklerini vurgulayın.

4. Okulu bilgilendirin.

Okul ile mutlaka temasa geçin. Psikolojik danışman/rehber öğretmen ve sınıf öğretmeniyle iş birliği kurun. Gerektiği zaman uzman desteği almaktan çekinmeyin.

Anne-Babalara Genel Öneriler

Anne-babalar, bir yandan çocuklarının gelişimine katkıda bulunurken bir yandan da akran zorbalığının önlenmesini sağlayabilirler:

Olumlu anne-baba tutumu

· Çocuğa sevgi ve ilgi gösterilmesi

· Ev içerisindeki kuralların net belirlenmesi ve tutarlı bir şekilde uygulanması

· Çocuğun bilgisayar, telefon, tablet, TV kullanımının denetlenmesi

Sağlıklı iletişim

· Çocuğun kendisini rahat ifade edebileceği bir aile ortamı yaratılması

· Günün nasıl geçti? Bugün okulda seni en mutlu eden şey neydi? Bugün seni üzen bir şey yaşadın mı, bu konuda neler yaptın? gibi sorularla sohbet edilerek çocuğun okul yaşamına dair bilgi alınması

Olumlu rol model olma

· Çocuklar anne-babalarının davranışlarını gözlemler ve taklit ederler. Kendi davranışlarınız ile çocuğunuza rol model olabilirsiniz.

Anne-babalar

· Fiziksel veya psikolojik şiddet uyguladıklarında

· Alaycı konuştuklarında, dalga geçtiklerinde

· Duygularını olumsuz şekilde ifade ettiklerinde

· Başkalarına değer verdiğini gösterdiklerinde

· Olumlu sosyal davranışlarda bulunduklarında (örn. paylaşma, işbirliği)

· Duygularını sözel olarak ifade ettiklerinde

Çocuklar benzer davranışlar sergiler.

Nihat KAYA

Psikolojik Danışman